Antroideiros, Pregón do Antroido en Lugo 1995

Pregón do Antroido en Lugo

24-febreiro-1995

 

 

Veño falar do Antroido. Tamén dos meus antroidos, porque aínda que sexa

impropio falar dun mesmo, o certo é que cada un coñece o que viviu. E eu

poido presumir de vivir vencellado ó antroido.

O meu vencello co Antroido venme desde o berce, desde o día en que nacín:

17 de febreiro do ano 1947. Aquela data marcoume para sempre porque era

luns de antroido. Nevaba e facía un frío de morte, seica. Pero había en

Vilalba, a miña terra nativa, unha festísima de sete estalos, aínda que eu

non fose consciente dela, nin meus pais puidesen participar aquel ano,

precisamente pola miña culpa.

Primeiro contacto co Antroido: Son da lúa do Antroido; predestinado.

Vivín directamente os antroidos, aínda que a memoria non me garda nada,

nos anos 48, 49,50, nos que miña nai me levaba no colo a ver as máscaras

vilalbesas que eran algo digno de verse.

Naquel rebumbio eu tiña, por forza, que ser feliz aínda que agora non me

lembre. E nalgún recanto do meu cerebro quedou impreso un afán antroideiro

que nunca apoderei colmar, pero que este pregón me axuda a temperar.

Din as crónicas - é o que me conta miña nai - que as máscaras amigas me

coleaban dun lado para outro sin que eu soltase un miserable choro pòr

moito que me carrexasen, por extraña que fose a carauta, por estrambótico

que resultase o personaxe. Eu estou seguro que foi daquela cando comecei a

ser devoto do Antroido, aparte do propio nacemento.

Pero logo o antroido da miña vila esmoreceu, e eu - por forza- aparteime

das dúas celebracións. Deixou de haber máscaras porque a autoridade

competente (de moi arriba), coidaba que poderían ser perigosas para a orde

pública. A saber se a Orde non sería perigosa para esa mesma Orde.

Os antroidos foron logo tristeiros, carentes da brillantez de outrora,

ausentes de contos e cantos. Diversión infantil, como se a tradición, por

non querer morrer, se encarnase nos máis inocentes, como inocente burla de

pasados esplendores.

Só un antroido me disfracei e saín á rúa a pasear en loor de multitude.

Pero a experiencia non rematou moi ben, porque acabaron por coñecerme e

abourarme, e nunca máis volvín intentalo xa que nas festas eu son

participante pasivo máis que activo, e pasivos foron os meus antroidos.

O meu novo espertar ó Antroido foi, precisamente, nesta casa (do Concello

de Lugo) cando a comezo dos anos oitenta as miñas responsabilidades

comprendían a promoción das festas populares e, dentro delas, unha das

primeiras, a revitalización deste antroido que hoxe ten tanta vida.

Chego así - despois da miña confesión de antroideiro vergonzante/pasivo-

a un tempo en que Lugo ferve en festas da Praza do Campo ó Campo Castelo,

da Mariña Española a Montirón, da Residencia a Vilar-Bocamos... Festa que

estoupa en toda Galicia como unha forza popular e sincera, a máis rebelde e

independente da colleita festeira que o ano nos dá. A festa que a todos

iguala, que a todos rebaixa ou a todos ensalza, a festa que nos ispe por

máis que nos vistamos, a festa que amosa o que verdadeiramente levamos

dentro.

No antroido hai que participar - activos ou pasivos; practicantes ou non-

como en calquera outra festa. Mesmo coma nas festas relixioasas. E hai

participantes entregados, que comulgan coa idea e participan no seu

desenvolvemento, e hai crentes non racticantes que ollan pasivos o que os

demais fan; e hai, polo tanto, labor catequético, porque o exemplo dos

entregados acadará conversos entre os que aínda non pertencen á fe do

Antroido, que é dogma en el compre crer polo noso ben; polo ben tamén das

nosas tradicións máis antigas.

Eu confésome crente aínda que non practicante. A ver se, á forza de crer

e ver, consigo introducirme na práctica habitual da vida deste mundo do

revés que preludia o tempo de reflexión que ven despois.

Aínda que ben pensado tamén é este tempo de reflexión. O que parece a

festa máis tola, irreflexiva, pode transformarse en tempo de meditación,

porque tamén é rachar co cotián, co costume, co programado, co que coidamos

verdade absoluta dun xeito de vivir.

Tempo hai para todo, dixo o poeta. Tempo ten que haber para rachar moldes

e, alomenos por tres días, celebrar solemne triduo festeiro da ledicia e da

imaxinación; poñer do revés un mundo que cando está do dereito non nos

gusta moito.

Pero, ¿qué pasa co Antroido?... é unha festa pagá ou non?... Se fose unha

festa pagá, xa habería alguén que tería escrito nas paredes aquello de

"Mane, Tecel, Fares" da festa do Rei Baltasar... Herdeira das festas da

Prehistoria... das Saturnalias dos romanos, das festas de Dionisyos

grego... das da deuysa Nertha dos xermanos... remata como o rosario da

autora por ser víspera da máis rigorosa abstinencia.

Pensamos que é a festa máis libre. ¿Non será ó revés?. Non será a festa

menos libre por estar condenada á volta marcha atrás, á volta á realidade;

condenada á moderación o resto do ano?.

Suspendemos neste tempo as normas para logo apretalas máis, (como para

que pensemos: ¡que malos son os excesos!... Como para que poidan dicirnos:

Así seríades vós se non estivesemos nós aquí para rexirvos!...). Durante

tres días exercitamos a crítica social, exercemos licencias impropias

doutros días, igualámonos... dentro do que cabe; libertinaxe dentro dun

orde. Suspéndese as normas sociais para logo volver rexer con toda a súa

forza. Todo, todo, volve ó seu despois desta festa dos excesos. O control,

como unha penitencia polos mesmos excesos, volve de inmediato.

Polo dito, o enterro da Sardiña tería que ser unha cerimonia triste...

Estaríamos recompoñendo o que desamañamos en dúas semanas e media (eso

duraba en tempos) de tola festa.

Non me fagades moito caso, que quizasis esto só sexa unha toleada de

iluminado pola luz do Antroido.

Diredes que falo así do antroido porque por orixe é medio patrón meu. É

verdade. Eu son da lúa do antroido, da colleita da ledicia que en seguida

se volta sobriedade e tristura, precisamente do punto centro do solemne

triduo da festa da ollada cara ó máis extraño do noso interior. Será por

eso que eu sexa un desacougado, un disconforme, un cavilador.

Pero penso que para todos pode ser tamén tempo de reflexión e ollada ó

interior. De rachar coa rutina habitual e amosar algo do que o inconsciente

está cargado. O Antroido sería así unha terapia: un exercicio de

sinceridade, unha demostración de limpeza, unha posta a punto de

inxenuidade e unha declaración de liberalidade.

Ben é verdade que o Antroido trastoca todo. Eu, que son lucense de a pé,

véxome situado en lugar de honra na casa do Concello.

É como aquel costume dos obispiños que en tempos se elixían no dia dos

Santos Inocentes nas Catedrais españolas e de toda Europa; monagos que

dirixían os rezos do coro, as cerimonias e ata a misa, e que gobernaban ó

seu antollo nos asuntos eclesiásticos; por un día só, é verdade, pero aquel

día poñían todo patas arriba. Como na idade media o costume da bulra

pascual, a "risus paschalis", consentida pola Igrexca como unha válvula de

escape.

Como válvula de escape era a francesa "Festa dos tolos", na que se elixía

un Papa dos Tolos que tiña autoridade mesmo a efectos xurídicos, e ata

nomeaba os seus preferidos para os beneficios eclesiásticos que quedasen

vacantes durante o seu mandato.

Eu ben sei que o Sr. Alcalde non me deixará gobernar - e fará moi ben-

nin no Pepri, nin no da Feira exposición, nin poderei chamar a capítulo a

esta oposición tan faladora nestes tempos nin convocar ós concelleiros do

grupo de goberno para unha sesión de urxencia, aínda que fose para temas

antroideiros.

Teño que cinguirme ó meu papel pregoador, e poñerme antroideiramente

serio nunha festa non santa nin seria... E seriamente antroideiro quero

pensar que o próximo martes é o día de tódolos santos... de tódolos santos

antroideiros que polo mundo hai, sexa in artículo mortis, sexa inter

vivos... e lembro o remate do pregón do pasado ano en que Xosé Manuel

Carballo dicía (lembrádelo?): "Invito a todos a arrolar no colo morno da

lembranza garimosa a Pepe Barreiro, amigo entrañable do Antroido e de canto

fose gozoso para os demais, que foi chamado para impulsar e promover

elementos festivos na Festa Eterna".

Pasou un ano e eu considero unha obriga mencionar de novo a Pepe Barreiro

que tanto pateou estes pasillos para falar de Antroido, para revitalizar o

enterro da sardiña, que tanto entusiasmo desplegou para que en Lugo de novo

brillase o carnaval.

E seguro que o bo Deus dos antroideiros, que supoño que nas alturas non

teñen problemas de advocacións, ten encomendado a Pepe Barreiro unha festa

tumbada para o mércores de cinza e en tal xornada largará uns ferretes que

nin o demo para ledicia dos postconciliares e cabreo dos fundamentalistas

que algún se lles terá colado aló enrriba en épocas apuradas no control de

entrada.

Pepe Barreiro era un home xeitoso, socialista por riba de todo, pero

cando entraba nesta Casa colgaba os hábitos políticos na porta de fóra e

aquí falaba de todo con todos. ¡Que ben se todos poidésemos facer o mesmo!.

Eu chamo aquí para que nos inspire a San José Barreiro, que cando se

achegaba o Antroido sentía unha chamada interior que o obrigaba a vivilo e

a contaxiar ós demais da súa fe antroideira.

Veña connosco tamén San Joaquín de Galerías, ese antroideiro veterano que

tanto sabe de disfraces e de coplas. Veñan Santo Penedo e Santo Cancela,

dous dos máis famosos dos modernos... e tantos outros que participan nba

comunión de tódolos santos do Antroido, que teñen bulas e indulgencias, que

son avogados da ledicia que, en fin, velan por nós para que non se nos

morran as ganas de leria e pasalo ben.

Veñan tamén tódolos que forman parte da Venerable Orde do Enterro da

Sardiña (non digo Serenísima, por eso xa o ten acuñado a Orde do Augardente

de Portomarín), Santa Compaña nocturna que oficia polas rúas lucenses un

velatorio andante o mércores de cinza. E que non decaia!.

No nome de todos eles, de tódolos antroideiros que en Lugo foron, son e

serán, dígovos: Celebrade o Antroido sen ser antroidos, porque xa sabedes

que Antroido chámaselle tamén a aquel que representa fisicamente o espíritu

da festa: unha persoa desamañada na presencia, que come e bebe sen tino...

Tede tino, tamén no Antroido.

Para celebralo ben, pídovos unha tregua. Pido, aínda que sei que non me

faredes caso, como antes había unha "Tregua de deus" nas guerras, unha

"tregua do Antroido" durante estes dias para que cada quen teña a festa en

paz... Polo menos, alguén se està librando xa estes días: O Alcalde que,

como non tenta recuncar no cargo, vai saíndo ben librado de toda a liorta

da política.

E se algo hai que queimar, queimade o Antroido que sempre ten culpa de

algo... Tomade folgos - folguexade- que queda moito Antroido por recorrer e

moitas forzas vades ter que ter para chegar ó remate coas carreiras que vos

estades pegando.

Arda o Antroido que seguro que o ten merecido. El é o que fai agretar a

Escola Politécnica, o que contamina o Miño e nos enloda a auga... o que

anda a furgallar no Pepri, o que retrasa o Presuposto do Concello... o que

adxudica mal as obras... O que causa tódaloas crises, especialmente as

económicas... O que anda encerellando por medio de todos vós.

Pero antes de que queimedes o Antroido eu chámovos á súa devoción

temporal. E absólvovos polo poder que me déstedes - todo o poder que hai

nesta casa é delegado- de que non teñades celebrado como compre o domingo

Fareleiro ou o Corredoiro, e mesmo o Xoves de Comadres de onte... Pero

mándovos que respetedes o triduo solemne do Santo Antroido que o domingo

comeza... E, se é posible, desde agora mesmo xa, porque as vísperas ás

veces son tan importantes coma os días santos.

Mándovos - se o meu mandado non entra en contradicción con recetas

médicas- que comades porco a esgalla... e filloas, orellas, chulas e

flores, sobre todo se tendes quen volas faga na casa - que coma na casa non

as hai en ningúin lado- e que non se me pique ninguén, que estou disposto a

rectificar diante de quen me convenza.

Vestídevos de antroidos... Se eu non me visto é que teño bula. Ó elixirme

voceiro, quedo liberado de moitas obrigas. (Esto ven pasando coas

eleccióhns... Non é o mesmo antes que despois...). Vestídevos de máscaras,

entroidos, mecos, piliqueiros, borrallosos ou cinseiros, charrúas, paiasos,

faranduleiros, muiñeiros, choqueiros, damas e galáns, madamitas ou

xigantes, mecos ou barbeiros, sacamoas, afiadores, militares ou gardas,

cegos, cregos, labregos ou escribanos, cubanos, mouros, cabaleiros,

paragüeiros, limpiabotas, sacamuelas, fotógrafos, barbeiros, médicos ou

zapateiros... levade caretas de Fragas ou Felipes, Fideles ou Aznares,

Wojtilas, Arafates ou Guerras, que son as que máis se viñeron levando estes

anos.

E tede a festa en paz.

Pídovolo e mándovolo con este mando tan fugaz que dura o que dure esta

miña parola que está a rematar.

Que estpoupe Lugo de ledicia e de festa; que o Antroido reine co seu

fraxil reinado; que tempo teremos de poñer as barbas a remollo.

Que a forza do Antroido vos acompañe. Polo poder que o Antroido ten, e a

vosa ilusión. ¡Amén!.