ANTROIDO NO VAL DE FRANCOS

Val de Francos é un val sen un gran río que lle dea nome, enmarcado na Terra Chá de Castro de Rei. Non ten ríos á vista, pero tenos soterranos, que non por iso son menos fertilizantes, e ten o Castro máis monumental de Galicia, o de Viladonga e tamén ten moitas xentes de ben que naceron á súa sombra.

É un val fermoso, abofé; pero pode selo moito máis o día que estea feita a Concentración Parcelaria; sempre e cando non sexa despoxado de arboredas, de paxariños e de variopintas bolboretas, que aquí chamábanse pitiñas de Dios.

Dentro deste Val, a parroquia de Ansemar tivo unha longa tradición, que se remonta (na memoria dos máis vellos) a comezos de século (XX), de celebrar o Carnaval con asistencia da veciñanza das outras parroquias dos arredores. Xa o dicía aquel sermón dos anos cincuenta:

En Goberno celebrouse tamén unha festa de Carnaval aló polo cincuenta e dous, ano arriba ou abaixo, pero como o Antroido era de barro e non houbo maneira de que estoupase en mil anacos, por mor de que se humedecera a pólvora que levaba dentro e a mecha que tiña que conducir o lume, non se volveu celebrar; que polo visto é de mal agoiro que un Antroido se resista a ser destruido. Esta é a lenda, pero o certo foi que aquel Antroido de barro, feito por Maximino de María de Xoán, tiña cara de santo e, polo mesmo, anxo da garda que o protexía dunha morta vilipendiosa.

Nos últimos anos, mesmo en Ansemar, a tradición esmorecera; porque os últimos anos foron de moita seriedade. Pero, mira por onde, o ano pasado, o noventa e dous, para competir coa Expo, coas Olimpiadas e co Madrid Cultural, tres mozos argalleiros: Xosé Luis García Cupeiro de Goberno, Xoán Carlos Rodríguez Folgueira de Balmonte e Xoán Xosé Pita Iravedra de Ansemar, comenzaron a falar e a moverse para recuperar unha tradición que ficaba adormecida, nunca esquecida.

A orixinalidade estaba en tratar de que celebrasen as súas tres parroquias conxuntamente os festexos.

A idea de que tres parroquias, que noutros tempos tiveran os seus máis e os seus menos, no desexo de reafirmar cada unha a súa identidade, se unisen nun proxecto conxunto e festivo parecía tan fermosa coma a festa mesma. Conseguir ezsa unión xa sería unha verdadeira festa, base, quizais, para outras festas e actividades conxuntas.

E a cousa foi adiante, gracias á entrega xenerosa deses tres mozos e á colaboración animosa do resto dos veciños. Así quedou reflexado nesta estrofa do sermón de Serafín de Tito:

Ou nesta outra, máis ou menos anónima, dos programas de man:

Superando pequenas discusión sobre en cal das parroquias deberían celebrarse os actos, optouse polo lugar máis axeitado por abrigoso, relativamente céntrico, ben comunicado, con facilidades para o aparcamento e a desconxestión do tráfico. Lugar que cadrou en Ansemar, onde a tradición estivera máis enraizada e casemente no mesmo sitio, o Campo do Carril, no que antano se celebraba. Moitos, incluso de fóra de Ansemar, agradeceron a elección do sitio, porque o feito de que fose no mesmo lugar de sempre axudaba a aflorar recordos gratificantes da nenez ou da mocidade. A maioría dos veciños entenderon ben que nons e trataba de facerlles o Carnaval ós de Ansemar, senón de facer o Carnaval para todos en Ansemar. E non é por chufar, pero en conxunto resultou algo moi bo.

Falábase duns dous mil asistentes, que son moita xente, e que disfrutaron cada un sen que ninguén entorpecese o disfrute dos demais.

Que se teña noticia, ningunha carantoña sirviu de tapadeira para que quen tras dela se agachaba amolase a ninguén, e así houbo leigos que levaban con dignidade unha sotana e algún crego que non escandalizou de corbata.

Pero á miña maneira de ver, unha das cousas máis bonitas foi que resultou unha festa para todos e especialmente para os que non acostuman a estar nos campos da festa: enloitados, viudos e viudas, vellos, impedidos... Por exemplo, alí estaba a señora Dosinda de Campelo, cuio esposo tamén ten sido predicador, que hai anos que non sae da casa nada máis ca para que a leven ó médico. E estaba radiante na súa silla de rodas. E tivo que contar para dous meses e medio, ou se cadra máis.

Tal e como foi saíndo todo quedaron gañas de repetir e incluso de esforzarse pola superación.

Dese desexo de superación xurdiu a idea do libro MÁIS DE MEDIA DUCIA DE ESCRITORES CHAIREGOS E O ANTROIDO pois parecía de razón tratar de integrar o máximo posible de elementos culturais e festivos arredor dun acontecemento, anque este fose o Antroido que nesta comarca sempre tivo o seu aquel de festa na que participan todos – non de mero espectáculo, no que se aplaude pero non se participa- e de cultura no gastronómico, na creatividade, e nos semóns moralizantes característicos desta zona.

Algún erudito terá tema de estudio sobre a cuestión de cómo uns homes que malamente sabían escribir, si sabían moi ben expresarse con ironía, con retranca, con picardía, con crítica atinada, con bos consellos, con arte para vesificar e para serpentear por entre os atrancos da censura civil e eclesiástica. Da que pensar como, por exemplo, Laxe de Loentia, Elías da Concha de Ansemar ou Salvador de Aguiar de San Martiño son capaces de repetir aínda hoxe de memoria ata trinta e tres estrofas de catro versos cada unha – cento trinta e dous versos en total- de sermóns escritos ou predicados por eles hai corenta ou máis anos. Outros autores consagrados de sermóns foron e son Hipólito e Eleuto de Ansemar e Serafín de Tito de Quintela, sen esquecer a Edelmiro de Sanmartiño de Goberno que, como soe dicirse, tamén lle caen ben cadradas.

Xosé Manuel Carballo

Ver ficha completa