Skip to main content

Entrar no tempo do Antroido

Tempo de Antroido. No almanaque desta festa popular están os dazasete días repartidos entre o Domingo Fareleiro e o Xoves de Compadres, o Domingo Corredoiro, o Xoves de Comadres, o Domingo, o Luns, o Martes e o Mércores de Cinza. Tempo de leria para despedirse da chuviñosa invernía e entrar na Primavera arrecendente en mimosas marelas e uceiras mouras... tempo abafante dos traballos da sementeira.

Os máis novos acordamos ben a década dos sesenta, aquel tempo de Antroido negado dende os púlpitos e os gobernos. O Carnaval estaba prohibido, somentes nalgún casino se gargallaban os socios cos disfraces tirados dalgunha revista de modas ou encargados nalgún xastre... As ansias de leria dos anos pasados estaban fendidas; as festas populares argalladas polos maiodomos da vila pasaron a facerse no papel pola burocracia das comisións de festas. As murgas, as comparsas, o Felo de Garabás, os Cigarrós de Monterrey, as Pantallas de Xinzo, os do traxe de esquilas de Pixeiros en terras de Viana do Bolo, os de Nogueira nos abesíos do Miño en Chantada, os de Merza e Val do Ulla... A Galiza tradicional do Antroido estaba silenciada hastra os nosos días.

Axóuxeles, espellos, barazas de centos de ducias de coloríns pindurados desde o chapeu ás polainas, pasando polo chaleque e as cirolas, color que confundía ás mesmas abispas que soaban nas mimosas e nas esboirantes cerdeiras prendidas en color: Chegou o Antroido!. Así abría, principia a primavera na Galiza de sempre, as andrómenas do Antroido estaban na casa, nas rúas, na praza maior. Velei como os raparigos xa mocetes xogaban a principiarse no amor, facendo adoecer as mozas ao botarlle polo lombo formigas espaventadas polo calor nun latón. Outros esfariñaban farelo, millo, ou semente nas testas, alegoría da fecundidade, vella tradición que queda nas bodas, co arroz vertido polos noivos. A fariña branca, enseña de fartura, para trocarse nos nosos días no “confeti”, nos polvos de talco. A cinza negra das lareiras, tamén para esborrallar a fazula dos raparigos. Quentura de fogar e máis de festa. Estralar de correaxes de quen se poñía dediante das mascaritas, arromedares, traias, esquilas, letanías, axóuxeles, pandeiros... Nas fiestras e nos puxigos, os avós deixando acontecer un ano máis de leira para disfrazar as penurias dos anos. Tempo de Antroido.

 

Velaí ven a morena. Fuxide, chachos!.

 

Trepar de facos, ruxir de saias e atuendos, tardiñas soleadas da nacente primavera. E nas casas, dempois de xantar, case aquece unha sesta. O viño, a cachucha, os chourizos do porco homenaxeado sempre nas festas, non nos deixan erguer; augardente, orellas de fariña, filloas: fartarse... Anovar a liturxia dos días de tradición: o San Martiño do Outono, o San Silvestre do Inverno, o Antroido na Primavera... Rillar orella, touciño, rabo. Comer o cocho desde o fuciño á punta do rabo. Todo para despedir de vez no agro ao inverno que nos tiña aterecidos, na conversa. Voltar á sacha dos eidos.

E pendurado nun pau no centro da vila está o Meco, un espantallo gracioso, pavero, cunha vacía na mau e un letreiro “eu son o Antroido”, bandeira que presidirá a festa dende o Domingo Fareleiro deica o Mércores de Cinza, iste día chamuscarse entre sermóns e testamentos, antre a leria e as gargalladas, e o inverno que morre nun enterro popular. Agardar, teimando xa no disfraz, nun ano que virá. Rematar nun “mea culpa”, tomando a cinza dos difuntos e pensando, pola forza no máis alá...

Pero veña, que velaí ven a Morena de Laza, zoscando lostregazos, arromedando, brincando. Que ninguén se lle atravese no camiño, un ai dediós! Escóitase polo atrevimento. A Morena que baixa de Cimadevila en Laza, ten os cornos de touro, a súa agresividade é a forza ceibe que se bota ás mulleres e ós nenos, a forza da fecundidade en liberdade. E aquela cantiga: “Anque chova... anque neve, a Mora ha salir...”.

 

 

Recuperar as ansias da festa

 

Paga a pena cumplir de ano en ano a tradicional festa do Antroido, unha festa universal, cunha fonda raiceira antiga, román, o Introitus, a entrada na primavera, o Carnaval das “Carnes Tollendas”, das fartas de carne, denantes de entrar nos días de traballo, na penitencia da Coaresma, dos aiunos. O Carnaval de todos os tempos que agora mocea nos aires novos da xuventude, que volve ter as particulares da enxebreza baril de ouros días. Un pobo que se sabe divertir tamén sabe traballar e retornar ao humor de sempre. Non é facil recobrar a leria, non é sinxelo nuns días de consumo, de imposición, de dependencias. O humor bébese na fonte das festas populares, nesas festas que agora agroman na primavera. O disfraz pode facer das mulleres homes, dos homes mulleres, dos monaguillos bispos, dos cociñeiros ministros. O Antroido é para iso: para experimentar unha vez máis que estamos vivos, coa alegría de vivir nun tempo ceibe, nunha guerra gasalleira co pasado e co presente.

 

Felipe Senén

El Ideal Gallego, 21-2-1982